ભારતમાં, પુરૂષો પરિવાર માટે મુખ્ય કમાનાર તરીકે જોવા મળે છે જ્યારે મહિલાઓ મુખ્ય ખર્ચકર્તા છે, કારણ કે તેઓ ઘરના ખર્ચાઓ અને રોજિંદા પ્રાપ્તિનું સંચાલન કરે છે. મહિલાઓ મલ્ટિટાસ્કર છે અને બજેટિંગ નિષ્ણાતો તરીકે ખૂબ જાણીતી છે, તેમ છતાં જ્યારે મોટા નાણાકીય નિર્ણયોની વાત આવે છે ત્યારે તે મોટાભાગે પરિવારમાં પુરૂષ સમકક્ષો માટે આરક્ષિત હોય છે.
રાષ્ટ્રીય સ્તરે, સરકારે મહિલાઓના નાણાકીય સમાવેશના ભાગરૂપે અસંખ્ય કલ્યાણ યોજનાઓ, ધિરાણ વિકલ્પો, વીમા અને SHG લોન ઓફર કરી છે, જો કે મહિલાઓની વધુ વસ્તી હજુ પણ તેનાથી અજાણ છે.
આથી, સમકાલીન નાણાકીય જગ્યા - વ્યવહાર, બચત, રોકાણ અને કમાણી કરવાની રીતો દરેક સ્ત્રી માટે ખૂબ જ જરૂરી છે, જેથી પોતાની અને સમગ્ર પરિવારની નાણાકીય સ્વતંત્રતા સુનિશ્ચિત કરી શકાય. વધુ અગત્યનું, આ બધું કરવું - સુરક્ષિત રીતે!
IIFL ફાઉન્ડેશને ‘નાણાકીય સાક્ષરતા કેન્દ્રો’ (FLCs) ની શરૂઆત સાથે, ગ્રામીણ અને અર્ધ-શહેરી શહેરોની મહિલાઓ માટે, નાણાકીય જગ્યામાં સુરક્ષિત રીતે જોડાવા માટે એક માર્ગ બનાવ્યો છે. એફએલસી ઘરેલું બજેટ, બચત, રોકાણ, બેંકિંગ સેવાઓ, નાણાકીય ઉત્પાદનો, સરકાર (રાજ્ય અને કેન્દ્ર) ની નાણાકીય સમાવેશ યોજનાઓ પર માહિતી પ્રદાન કરે છે.
માહિતીની આપ-લે કરવા ઉપરાંત, અમારી ટીમના સભ્યો અને સ્વયંસેવકો જરૂરી દસ્તાવેજો (પાન કાર્ડ, આધાર કાર્ડ વગેરે) તૈયાર કરવામાં અને અરજી કરીને, સરકારી યોજનાઓનો લાભ મેળવવા માટે સહાયતા પ્રદાન કરે છે.
જો કે અમે મહિલાઓના સમાવેશ તરફ વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે, તેમ છતાં, સમુદાયના દરેક સભ્યને FLC પર આવકારવામાં આવે છે અને સહાયની ઓફર કરવામાં આવે છે. હાલમાં, નાણાકીય સાક્ષરતા પહેલ 4 ભારતીય રાજ્યોમાં કાર્યરત છે, કારણ કે પૂર્વ અને ઉત્તર-પૂર્વ ભારતમાં નાણાકીય સમાવેશનું સ્તર નોંધપાત્ર રીતે ઓછું જોવા મળે છે.
રાજ્ય |
જીલ્લાઓ |
ગામો |
લાભાર્થીઓ |
પશ્ચિમ બંગાળ |
પુરુલિયા, ઝારગ્રામ અને બાંકુરા |
79 |
1,08,991 |
ઓરિસ્સા |
ખોરધા અને પુરી |
આસામ |
કામરૂપ અને નલબારી |
ત્રિપુરા |
ખોવાઈ |
ટેક્નોલોજીમાં વિકાસ, ઉદારીકરણ, નિયંત્રણમુક્તિ અને સ્માર્ટ ફોનના વધતા ઉપયોગે નાણાકીય સેવાઓ અને ઉત્પાદનોના વ્યાપક સ્પેક્ટ્રમ ઓફર કર્યા છે. ડેબિટ કાર્ડનો ઉપયોગ, એટીએમ દ્વારા રોકડ ઉપાડવી, payમોબાઈલ એપ્લીકેશન્સ અને ફોન બેન્કિંગનો ઉપયોગ કરીને બજારમાં ઝડપથી વિકાસ થયો છે.
IIFL ફાઉન્ડેશને ગ્રામીણ અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોની મહિલાઓ માટે સારા નાણાકીય વ્યવહારો વિશે શેર કરવા અને વર્તનમાં ટકાઉ પરિવર્તન લાવવા માટે 'નાણાકીય જાગૃતિ ઝુંબેશ'નું સ્કેચ બનાવ્યું છે. આ ઝુંબેશ ઘરના મુખ્ય સંદેશાઓ અને ઔપચારિક નાણાકીય સેવાઓનો ઉપયોગ કરવાના લાભો ચલાવવા માટે શૈક્ષણિક વિડિઓઝ, પ્રાયોગિક શિક્ષણ અને નાણાકીય આયોજન સાધનોના સંયોજનનો ઉપયોગ કરે છે.
ઝુંબેશ ગામડામાં જ મહિલા સમુદાયના એકત્રિકો દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે, સ્થાનિક ભાષામાં સત્રો યોજવામાં આવે છે જેથી સહભાગીઓ મહત્તમ લાભ લઈ શકે. સહભાગીઓને માત્ર સરકાર દ્વારા ઓફર કરવામાં આવતી નાણાકીય સમાવેશની યોજનાઓ વિશે જ માહિતી આપવામાં આવતી નથી પરંતુ તેનો લાભ લેવા માટે માર્ગદર્શન અને સહાય પણ કરવામાં આવે છે.
મહિલાઓ દ્વારા સૌથી વધુ માંગવામાં આવતી કલ્યાણ યોજનાઓમાં પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના, સુકન્યા સમૃદ્ધિ યોજના, PM જીવન જ્યોતિ વીમા યોજના, PM સુરક્ષા વીમા યોજના, અટલ પેન્શન યોજના, સામાજિક સુરક્ષા યોજના અને રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય વીમા યોજનાનો સમાવેશ થાય છે.
નાણાકીય સાક્ષરતા પર જાગરૂકતા અભિયાનો મુખ્યત્વે પશ્ચિમ બંગાળ, આસામ, ત્રિપુરા અને ઓડિશાના પૂર્વ અને ઉત્તર પૂર્વ ભારતીય રાજ્યોમાં મહિલાઓ અને યુવાનો માટે રચાયેલ છે.